گل زعفران را تقریبا تمام ایرانی ها می شناسند؛ اما در این مطلب می خواهیم به شکلی جامع تر به معرفی آن بپردازیم. زعفران یکی از پرخاصیت ترین گل ها است که در کشور ما در مناطق مختلفی کشت و تولید می شود. از این گل می توان در غذا های مختلفی استفاده کرد و همچنین مستقیما می توان اقدام به پخت دمنوش آن کرد. از مهم ترین مشخصه ای که زعفران دارد می توان با رایحه آن اشاره کرد.
قطعا که گل ها با دو ویژگی زیبایی و رایحه عالی که دارند شناخته می شوند؛ اما رایحه و یا همان عطر گل زعفران به قدری زیاد است که از آن برای خوش بو کردن غذا های مختلف استفاده می کنند. این گل با خواص فوق العاده ای که دارد، شاید گزینه ای برای کاشت گل در زمین زراعی شما باشد؛ اما باید بدانید که این موضوع وابسته به یک سری شرایط نگهداری است. زعفران در خیلی از شهر های ایران مانند مشهد، کاشته و تولید می شود. اگر می خواهید بیشتر و کامل تر با این گل آشنا شوید، ادامه مطلب از گلمون را از دست ندهید.
معرفی گل زعفران
گل زعفران، یکی از گیاهان دارویی مهم در جهان است که از نظر اقتصادی و تجاری بسیار ارزشمند است. نام انگلیسی آن Saffron است و از خانواده ی زنبقیان (Iridaceae) می باشد. گل زعفران در کشورهای شرقی مانند ایران، اسپانیا و یونان به عنوان یکی از محصولات اصلی کشاورزی شناخته شده است.
کاربردهای فراوان گل زعفران در صنایع مختلف از جمله غذایی، دارویی، عطرسازی و رنگرزی بسیار مهم است. رنگ و اسانس گل زعفران بسیار قوی و خاص است و به عنوان یک رنگدانه طبیعی در صنایع رنگرزی استفاده می شود. همچنین، اسانس گل زعفران دارای خواص ضد التهابی، ضد سرطان، ضد برونشیت و ضد افسردگی است.
کاربردهای دارویی و درمانی گل زعفران بسیار گسترده است. این گل به عنوان یک داروی طب سنتی در درمان بسیاری از بیماری ها مانند افسردگی، درد قاعدگی، اختلالات خواب، برونشیت، سرطان، دیابت و آسم استفاده می شود. همچنین، گل زعفران به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی به شمار می رود که می تواند در پیشگیری از بسیاری از بیماری های قلبی و عروقی مؤثر باشد.
گل زعفران به ارتفاع ۱۰ تا ۳۰ سانتی‌متر می رسد و گلبرگ های آن بنفش رنگ هستند. رشد گلبرگ ها از پیاز و مرکز ساقه صورت می گیرد و سه گل ساقه مانند در مرکز گل از ساقه رشد کرده اند. این گل در مناطقی با آب و هوای معتدل رشد می کند و برای کاشت آن نیاز به خاک حاصلخیز و آبیاری مناسب است.
مهم ترین بخش های گل زعفران
برای این که بهتر گل زعفران را بشناسید، نیاز است که به طور کامل با بخش های مختلف آن آشنا شوید؛ در واقع زعفران در هر بخش خود یک سری مزیت دارد که از بخش دیگری مستقل است. در ادامه به این بخش های مهم می پردازیم.
- کلاله: کلاله در واقع همان سه گل مرکزی گل زعفران است که در مرکز گل از شاخه رشد کرده است. از دید تجاری این بخش را می توان مهم ترین بخش گل زعفران شناخت؛ چرا که این بخش است که در غذا ها و بسیاری از دارو های مختلف استفاده می شود.
- خامه: در زعفران به قسمت های سفید و یا زرد رنگ گل خامه گفته می شود. این بخش در گل شامل املاح معدنی و خواص فوق العاده زیادی است. همچنین در ایران با نام رشته ای درجه 4 هم شناخته می شود. این بخش از زعفران در کشور های اروپایی با نام های سرخ و سفید و همچنین دسته ای نیز شناخته می شود.
- پیاز و گلبرگ: از بخش های دیگر گل در ابتدا می توان پیاز قهوه ای رنگی که دارد اشاره کرد. در ادامه 6 گلبرگ بنفشی که از مرکز گل شروع به رشد کرده اند را می توان بخش مهم دیگر گل دانست.
مهم ترین خواص گل زعفران
حال که کامل با گل زعفران و بخش های مهم آن آشنا شدید، بهتر است بدانید که این گل چه خواص فوق العاده ای دارد. شناخت خیلی از خواص این گل به شما برای درمان و پیشگیری از برخی از بیماری ها به طور جدی کمک می کند. در ادامه به معرفی و بررسی مهم ترین این خواص ها می پردازیم.
1. تقویت و درمان سیستم تنفسی
با توجه به اینکه سیستم تنفسی یکی از مهمترین سیستم‌های بدن است، نگهداری آن بسیار مهم است. در این راستا، زعفران به عنوان یک داروی گیاهی مفید برای تقویت و درمان سیستم تنفسی شناخته شده است. از جمله خواص زعفران برای سیستم تنفسی می‌توان به خصوصیات ضد التهابی و ضداسیدی آن اشاره کرد. این خواص موجب کاهش التهاب‌ها و درد در سیستم تنفسی می‌شوند. همچنین، زعفران به عنوان یک داروی آنتی‌اکسیدان، موجب حفظ سلامت ریه‌ها و جلوگیری از آسیب‌های ناشی از اکسیداسیون سلولی می‌شود.
بررسی‌های علمی نشان داده است که زعفران می‌تواند در درمان برخی از بیماری‌های تنفسی مانند آسم، برونشیت، عفونت‌های تنفسی و سایر بیماری‌های مربوط به ریه‌ها مفید باشد. با توجه به اینکه زعفران دارای خواص ضدباکتریایی و ضدویروسی است، مصرف آن می‌تواند در پیشگیری از عفونت‌های تنفسی و درمان آنها موثر باشد.
2. تقویت سیستم ایمنی
وقتی شما اقدام به مصرف دارو های تقویت سیستم ایمنی می کنید، اتفاقی برای تولید و تقویت سلول های سفید رخ می دهد. در واقع در بدن مواردی مثل سیتوکنین، هیستامین، ایمنوگلوبولین ترشح می شوند؛ حال مواردی مثل خوردن دمنوش زعفران، دقیقا همین اتفاقات را در بدن رخ می دهد. همچنین زعفران به دلیل آنتی اکسیدان هایی که دارد، می تواند در برابر میکروب های مضر بدن مفید باشد.
3. مفید در دوران قاعدگی
قطعا می دانید که در دوران قاعدگی، فرد با درد و بی حوصلگی های زیادی رو به رو می شود؛ دلیل این موضوع تغییرات هورمونی است که در بدن رخ می دهد. اما اگر تقریبا 10 روز قبل از این دوران مصرف زعفران آغاز شود، از میزان این بی حوصلگی و دردمیزان قابل توجهی کم می شود. در واقع این جزو خواص دارویی گلبرگ های زعفران محسوب می شود.
4. مفید در دوران افسردگی
تحقیقات نشان داده است که زعفران تاثیر مثبت بر روی سیستم عصبی دارد و می‌تواند به بهبود ترشح دوپامین کمک کند. دوپامین یک نوروترانسمیتر است که در سیستم عصبی مرکزی تولید می‌شود و نقش مهمی در کنترل حرکت، احساسات و شناخت دارد. این ترکیب باعث افزایش انرژی و تمرکز در بدن می‌شود و همچنین به عنوان یک ضدافسردگی طبیعی عمل می‌کند.
در برخی تحقیقات، مشاهده شده است که استفاده از زعفران در درمان افسردگی و اضطراب موثر است. یکی از دلایل این اثر مثبت، تاثیر زعفران بر روی سطح دوپامین است. همچنین، تحقیقات نشان داده است که زعفران می‌تواند به عنوان یک ضدافسردگی طبیعی عمل کند و بهبود خلق و خوی فرد را تسهیل کند.
5. بهبود کیفیت خواب
گل زعفران حتی بر روی بهبود کیفیت خواب هم تاثیرگذار است. این ویژگی به وجود میزان پتاسیم و همچنین سافرانالی که در گل وجود دارد بر می گردد. برای این منظور می توانید زعفران را در مواد غذایی قبل خواب خود جای دهید؛ همچنین می توانید قبل از خواب مقداری از دمنوش این گل را استفاده کنید.
6. چربی سوزی
یکی از راه‌های موثر در افزایش چربی سوزی، مصرف غذاهای حاوی ترکیبات فعال ضد چربی است. زعفران یکی از این غذاهاست. تحقیقات نشان داده است که ترکیبات فعال موجود در زعفران، به عنوان یک ضد اکسیدان قوی، باعث کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسرید در بدن می‌شوند. همچنین، زعفران باعث افزایش سطح هورمون آدیپونکتین می‌شود که در بدن باعث افزایش چربی سوزی و کاهش سطح قند خون می‌شود.
در یک تحقیق انجام شده در سال ۲۰۱۵، اثر زعفران بر روی چربی سوزی مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق، موش‌ها به دو گروه تقسیم شدند؛ گروه اول موش‌هایی که غذایشان حاوی زعفران بود و گروه دوم موش‌های کنترل. نتایج نشان داد که گروه موش‌هایی که غذایشان حاوی زعفران بود، وزن کمتری نسبت به گروه کنترل داشتند و سطح چربی خون آنها کاهش یافته بود.
7. بهبود عملکرد قلب
همان طور که در بخش قبلی هم دانستید، مصرف زعفران به گونه های مختلف تاثیر مستقیمی را در کاهش کلسترول دارد. در مقابل هر چه کلسترول و چربی های مضر بدن کمتر باشد، قلب عملکرد بهتری را خواهد داشت. از همین رو همیشه از زعفران به عنوان عنصری مهم برای بهبود عملکرد قلب هم یاد می شود.
8. پاکسازی کبد
زعفران با داشتن خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی، می‌تواند به کبد کمک کند تا از تخریب ناشی از آسیب‌های مختلف جلوگیری کند. همچنین، این ادویه می‌تواند به خاطر خواص ضد اضطراب خود، برای کاهش استرس و اضطراب که ممکن است باعث آسیب به کبد شود، مؤثر باشد.
زعفران همچنین می‌تواند به دلیل خواص ضد التهابی خود، در بهبود بیماری‌های التهابی کبد مؤثر باشد. برای مثال، در یک تحقیق، مصرف زعفران به عنوان یک مکمل غذایی در بیماران مبتلا به هپاتیت B، بهبود نشان داده است. هپاتیت B یک بیماری التهابی کبد است که ممکن است باعث آسیب دائمی به کبد شود.
نحوه رشد و نگهداری از گل زعفران
تا به این جای کار به طور کامل با گل زعفران و خواصی که دارد آشنا شدید؛ حال در این بخش می خواهیم به نحوه کاشت و پرورش آن بپردازیم. کاشت و پرورش زعفران در ایران یک تجارت فوق العاده پر درآمد است؛ به همین دلیل کسانی که زمین زراعی و شرایط لازم را دارند، از کاشت این گل پر خاصیت غافل نمی شوند. در ادامه به نکات مهم برای کاشت زعفران می پردازیم.
بهترین خاک برای کاشت گل زعفران
بهترین خاک برای کاشت گل زعفران، خاک سبک، نفوذپذیر و با زهکشی مناسب است. خاک مناسب برای کاشت گل زعفران باید ترکیبی از شن و رس باشد. خاک شنی و رسی به دلیل دارا بودن ساختار سبک و نفوذپذیر، برای رشد گل زعفران مناسب هستند. همچنین، خاک حاوی مقدار مناسبی مواد آلی و معدنی است که برای تغذیه گیاه و تولید زعفران ضروری است.
زهکشی خاک نیز بسیار مهم است. خاک باید دارای سیستم مناسب زهکشی باشد تا آب به خوبی از خاک دفع شود و ریشه‌های گل زعفران در معرض خطر بیماری‌های قارچی و رشد نامناسب نباشند. همچنین، خاک باید دارای PH مناسب باشد. PH خاک بین ۸ تا ۷ باید باشد. PH مناسب خاک برای کاشت گل زعفران، اسیدیته کمتر از ۷ و قلیاییته کمتر از ۸ است.
نحوه آبیاری
آبیاری در گل زعفران بسیار حائز اهمیت است و نیازمند رعایت چند نکته است. در ادامه به مهم ترین این نکات می پردازیم.
- بهترین زمان برای آبیاری گل زعفران بهار و پاییز است. در فصل بهار، آبیاری باید در دو هفته اول انجام شود و در فصل پاییز، آبیاری باید در دو هفته قبل از جمع آوری گل‌ها صورت گیرد.
- آبیاری باید منظم و متعادل باشد. به عنوان مثال، در فصل بهار، هر 10 تا 12 روز یکبار آبیاری باید صورت گیرد و در فصل پاییز، هر 7 تا 10 روز یکبار آبیاری باید انجام شود.
- همچنین، نباید خاک را بسیار مرطوب کرد و همچنین خاک نباید خیلی خشک باشد. برای این کار، می‌توان از سامانه آبیاری قطره‌ای استفاده کرد تا آب به صورت متعادل و به مقدار دقیق به خاک داده شود.
- در فصل زمستان، خاک باید خشک باشد و آبیاری نباید انجام شود. اگر خاک خیلی مرطوب باشد، ریشه‌های گل زعفران ممکن است آسیب ببینند و در نتیجه، کمبود اکسیژن داشته باشند که باعث ضعف و رشد نامناسب گل زعفران می‌شود.
بهترین دما
برای این که گل زعفران با کیفیت و مقدار مناسبی تولید شود، باید دمای مناسبی برای رشد گل زعفران فراهم شود. در اینجا بهترین دمای برای رشد و توسعه گل زعفران را بررسی می‌کنیم. از آنجایی که گل زعفران در فصل بهار متولد می‌شود، دمای مناسب برای رشد و توسعه آن، باید در بازه دمایی بهاری باشد. دماهای پایین‌تر از 5 درجه سانتی‌گراد و بالاتر از 35 درجه سانتی‌گراد، به رشد و توسعه گل زعفران ضربه می‌زند و باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می‌شود.
بهترین دمای برای رشد و توسعه گل زعفران، بین 18 تا 25 درجه سانتی‌گراد است. در این دما، گل زعفران بهترین شرایط را برای رشد و توسعه دارد. همچنین، در این دما شکوفه‌های زعفران باز می‌شوند و عملکرد و کیفیت محصول به حداکثر می‌رسد.
باید توجه داشت که در صورتی که دما پایین‌تر از حداقل دمای مورد نیاز باشد، رشد گل زعفران به شکل کند و نامناسب صورت می‌گیرد. همچنین، در صورتی که دما بالاتر از حداکثر دمای مورد نیاز باشد، رشد گل زعفران به شکل نامناسب و با کیفیت پایین صورت می‌گیرد.
سخن نهایی
سعی کنید برای استفاده از خواص زعفران، از آن در دمنوش و حتی چای هم استفاده کنید؛ مخصوصا در فصول سر این گیاه به بدن شما کمک زیادی می کند. همچنین اگر دارای زمین زراعی مناسبی هستید، کاشت گل زعفران فعالیت تجاری پرسودی به حساب می آید.
