ساکولنت‌ها گیاهانی زیبا با جثه‌ی کوچک یا متوسط هستند که تنوع زیادی در شکل، اندازه و رنگ دارند. ساکولنت‌ها زمانی گیاهان بومی بیابان بودند و حالا در خانه‌های ما هستند و به عنوان گیاهان آپارتمانی جالب و متنوع از آنها استفاده می‌کنیم. اکثر گونه‌های ساکولنت ها به تغییرات آب و هوایی و کم‌آبی مقاومند و می‌توانند سال‌ها عمر کنند. هم‌چنین به‌خاطر اندازه‌ی کوچک‌شان به راحتی قابل حمل و جا‌به‌جایی هستند. گیاهانی با ظاهری خاص و دکوراتیو، مناسب برای هر سلیقه ای. گاها برخی از افراد ساکولنت‌ها را با کاکتوس‌ها اشتباه می‌گیرند.
از ساکولنت‌ها می‌توانید در درست کردن تراریوم، دیش گاردن، باغ عمودی، دیوار ساکولنت و کوکداما ساکولنت استفاده کنید. ساکولنت‌ها نماد وفاداری و مقاومتند و به همین دلیل این گیاه برای هدیه دادن در سال های اخیر در گل فروشی های تهران زیاد شده است، ساکولنت ها برای هدیه به دوستان‌تان بسیار مناسبند.
در بخش اول این مطلب انواع رایج ساکولنت‌ها را معرفی می‌کنیم تا بتوانید ساکولنت‌های مورد علاقه و متناسب با شرایط محیطی منزل‌تان را خریداری کنید و دربخش بعدی به معرفی نکات مربوط به نگهداری ساکولنت‌ها و سپس پرورش ساکولنت ها می‌پردازیم تا با آشنایی بیشتر با روش‌های مراقبت از ساکولنت‌ها، ماندگاری آنها را در کنار خودتان بیش‌ترکنید.
گونه‌های مختلف ساکولنت
ساکولنت‌ها گیاهانی با برگهای گوشتی و ضخیم هستند و آب را در ساقه و برگ‌هایشان ذخیره میکنند تا در مواقع کم‌آبی بتوانند زنده بمانند. به طور کلی این گیاهان به شرایط نامساعد مثل گرما، سرما و کم آبی مقاومند اما تعدادی از گونه‌های آن با شرایط محیطی خانه‌ها سازگار‌ترند و پیشنهاد ما این است که از گونه‌های زیر برای منزل‌تان استفاده کنید.
برای مراقبت از ساکولنت‌ها بهترین کار این است که شرایط بومی آنها را در منزل‌تان مهیا کنید.
در هنگام انتخاب ساکولنت به مقدار نور مورد نیازِ، مقدار و فاصله‌ی آبیاری، اندازه و مدل آن دقت‌کنید.
حدود ۶۰ گونه‌ی گیاهی و زیرمجموعه‌ی‌آن جزو خانواده‌ی بزرگ ساکولنت‌ها به حساب می‌آیند. در اینجا سه گونه‌ی رایج از مجموعه‌ی ساکولنت‌ها را معرفی می‌کنیم: هاورتیا، سدوم و سمپرویوم.
هاورتیا (Haworthia)
خانواده‌ی هاورتیا گونه‌ای از ساکولنت‌های با اندازه‌ی کوچک هستند که بومی آفریقای جنوبی‌اند.این گیاهان نور زیاد و آب کم لازم دارند. گونه‌ی هاورتیا برخلاف اندازه‌ی کوچک‌شان انواع بسیار گوناگونی دارند. معروف‌ترین گونه‌های آن
هاورتیا گورخری با نام علمی zebra haworthia
هاورتیا شیشه‌ای با نام علمی Haworthia cooperi
هاورتیا اسپایدر یا عنکبوتی با نام علمی Haworthia limifolia هستند.
سدوم (Sedum)
این ساکولنت‌ها شکل و اندازه‌ی بسیار متنوعی دارند و اندازه‌ی آنها از چند‌سانتی‌متر تا یک متر متفاوت است. سدوم‌ها از گونه‌ی کراسولا هستند که گیاه کراسولای معروف هم جزوی از آن است. این گیاهان هم به نور زیاد و آب کم نیاز دارند.
رایج‌ترین گونه‌های ساکولنت سدوم
سدوم دم اسبی با نام علمی Sedum morganianum
سدوم شکلاتی با نام علمی Sedum rubrotinctum
سدوم شکوفه‌ای با نام علمی Sedum spp. هستند.
سمپرویوم (Sempervivum)
ساکولنت‌های سمپرویوم همگی شکل گل رز هستند و در رنگ‌های مختلفی وجود دارند. این ساکولنت‌ها نسبت به سرما مقاومند و میتوانیم لقب (گیاهان همیشه زنده) را به این نوع ساکولنت‌ها بدهیم.
معروف‌ترین گونه‌های خانواده ساکولنت سمپرویوم عبارتند از:
سمپرویوم لب ماتیکی با نام علمی Sempervivum tectorum
سمپرویوم ساق‌عروس با نام علمی Sempervivum montanum
سمپرویوم عنکبوتی با نام علمی Sempervivum arachnoideum
بعد از معرفی گونه‌های رایج ساکولنت‌ها به بخش مراقبت از آنها رسیدیم.
روش مراقبت و پرورش ساکولنت‌ها
ساکولنت‌ها به طور کلی گیاهان بی دردسری هستند اما برخلاف ظاهر خشن و محکم‌شان، به عشق و توجه شما هم نیاز دارند. در این بخش به شرایط مناسب برای زندگی ساکولنت‌ها می‌پردازیم و از نظر سمی‌بودن و آفت هم آن را بررسی می‌کنیم. در قسمت آخر مقاله روش‌های تکثیرساکولنت را معرفی خواهیم‌کرد.
نور مورد نیاز ساکولنت ها:
همه‌ی‌ساکولنت‌ها به نور خورشید نیازدارند و بیشتر آنها به نور کامل خورشید یعنی روزانه به حداقل ۳ تا ۶ ساعت نور خورشید احتیاج‌دارند. هم‌چنین ساکولنت‌های سبز نسبت به ساکولنت‌های رنگی به نور کم‌تری احتیاج دارند. توصیه‌می کنیم ساکولنت‌ها را در نزدیکی پنجره‌های رو به جنوب یا رو به شرق قرار بدهید تا نور بیشتری را دریافت‌کنند. دقت کنید که آفتاب مستقیم باعث سوزاندن ساکولنت‌ها می‌شود البته این اتفاق به ندرت رخ می‌دهد اما گاهی اوقات برگهای ساکولنت‌ها را از نظر آثار سوختگی بررسی کنید.
روش آبیاری ساکولنت ها:
همان‌طور که درقسمت‌های قبلی اشاره‌کردیم، ساکولنت‌ها به آب زیادی نیاز ندارند. قانون کلی این است که قبل از هرآبیاری اجازه‌دهید خاک گلدان به طور کامل خشک شود. اگر قبل از خشک‌شدن کامل خاک به آن آب بدهید، احتمال دارد که ریشه‌ی گیاه به مرور زمان پوسیده‌شده و گیاهتان از بین برود. اگر هوای محیط زندگی ساکولنت‌ها خیلی گرم است و خاک گلدان زهکشی خیلی خوبی دارد، لازم است که دفعات بیشتری به آنها آب بدهید. هرچه هوا سردتر باشد، دفعات آبیاری هم کم‌تر خواهدشد.
دمای مورد نیاز:
ازآن‌جایی که اکثرساکولنت‌ها با دمای خیلی بالا و خیلی پایین سازگارهستند، می‌توانند دمایی بین ۴ تا ۳۵ درجه را تحمل‌کنند. بهتر است در مورد بازه‌ی دقیق دمایی که ساکولنت شما می‌تواند تحمل کند، به طور دقیق مطالعه‌کنید.
آیا ساکولنت‌ها سمی هستند؟
در جواب این سوال باید گفت بیشتر ساکولنت‌ها برای انسان و حیوانات سمی نیستند و حتی مثل آلوئه‌ورا خواص خوراکی و دارویی هم دارند. اما تعدادی از ساکولنت‌ها سمی‌اند و بهتراست دور از دسترس حیوانات و کودکان قراربگیرند.
ساکولنت سمی برای انسان‌ها:
ساکولنت افوربیا – تماس پوست با شیره‌ی آن ممکن است باعث ایجاد حساسیت شود و در صورت خورده‌شدن باعث دل‌درد می‌شود.
ساکولنت‌های سمی برای حیوانات خانگی:
آلوئه‌ورا – در صورت خورده‌شدن باعث بی‌حالی و مشکلات گوارشی می‌شود.
کراسولا- در صورت خورده‌شدن باعث به وجودآمدن مشکلات گوارشی در حیوان می‌شود.
افوربیا – شیره‌ی گیاه در صورت تماس با پوست حیوان باعث ایجاد حساسیت می‌شود و در صورت خورده‌شدن باعث ایجاد مشکلات گوارشی می‌گردد.
کالانکوئه – به ندرت باعث مرگ حیوانات می‌شود اما در صورت خورده‌شدن، آنها را بیمار می‌کند.
در اینجا چند گونه از ساکولنت‌های غیرسمی را معرفی می‌کنیم که می‌توانید در منزل‌تان استفاده کنید:
تمامی گونه‌های اچوریا (Echeveria)
ساکولنت گل سفید با نام علمی Graptopetalum paraguayense
تمامی گونه‌های هاورتیا
ساکولنت دم‌اسبی با نام علمی Sedum morganianum
سمپرویوم لب ماتیکی با نام علمی Sempervivum tectorum
آفت و بیماری در ساکولنت‌ها
مشکلات و آفت ها :
گاهی اوقات ساکولنت‌ها مورد حمله‌ی آفت‌هایی مثل شته سفید، حشرات کوچک و عنکبوت‌های ریز قرارمی‌گیرند. اگر گیاهتان به آفت و حشرات آلوده شد ابتدا با یک دستمال نخی مرطوب‌شده با آب و صابون ملایم یا الکل به آرامی برگها و ساقه‌های آلوده را تمیز کنید تا حشرات و آفت‌ها از بین بروند و به گیاهان دیگر سرایت نکنند. در صورتی که این کار موثر واقع نشد، سم مخصوص آن آفت را تهیه کرده و طبق دستور آن استفاده‌کنید.
ساکولنت‌ها ممکن است در اثر اتفاق‌های زیر دچار مشکل شوند:
آبیاری بیش ازحد: این مورد رایج‌ترین دلیل از بین رفتن ساکولنت‌ها است و باعث زردشدن و ریختن برگها، پوسیدگی ریشه و بدشکل‌شدن برگها می‌شود.
نورکم: باعث رشد ناکافی و تشکیل ساقه و برگهای کشیده می‌شود.
کمبود مواد مغذی: باعث رشد کم، زردشدن برگها و بدشکل شدن آنها می‌شود.
آبیاری کم‌تر از حد معمول: باعث ایجاد برگهای بدشکل، چروکیده و زردشدن برگها می‌شود.
نور بیش از اندازه: باعث سوختگی و ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی برگها می‌شود.
کاشت و تکثیر ساکولنت‌ها:
مهم‌ترین نکته در کاشتن ساکولنت‌ها این است که خاک و گلدان باید زهکشی کافی داشته‌باشند یعنی به راحتی آب را از خودشان عبور دهند و رطوبت اضافی را در خود نگه ندارند. می‌توانید از خاک کاکتوس به عنوان خاک پایه استفاده کنید و پیت ماس و سنگ‌ریزه را به آن اضافه‌کنید تا زهکشی خاک بهتر شود.
بیشتر ساکولنت‌ها به راحتی تکثیر میشوند و خودتان هم می‌توانید آنها را در خانه‌تان تکثیر کنید. مثلا در ساکولنت لب ماتیکی،جوانه‌های جدید گیاه از پای گیاه اصلی رشد میکنند. شما می‌توانید به راحتی جوانه‌های جدید را از پای گیاه جدا کنید و در گلدانی دیگر بکارید.
روش‌های مختلف تکثیر ساکولنت:
قلمه زدن: اگر گیاهتان بیش از اندازه بلند شده است، می توانید قسمتی از ساقه را ببرید( حدود ۲ سانتی‌متر زیر برگ) و در گلدانی جداگانه بکارید.
جداکردن از ریشه‌ها: ریشه‌ی ساکولنت را از خاک بیرون آورید وبه آرامی آن را از ریشه جدا کرده و به دوقسمت تقسیم کنید. حالا هر دو گیاه را در دو گلدان جداگانه بکارید.
جدا کردن پاجوش‌ها: پاجوش‌ها گیاهان کوچکی هستند که می‌توانند جدا از گیاه اصلی زندگی کنند. آنها را به آرامی از پای گیاه اصلی جدا کرده و در گلدان جدید بکارید.
کاشتن برگها: بعضی از گونه‌های ساکولنت مانند سدوم را می‌توان با استفاده از برگهای بریده و کاشتن آنها در محیط جدید تکثیر کرد.
روش تکثیر ساکولنت با استفاده از برگ:
چند برگ از ساکولنت را با چاقوی تیز به آرامی ببرید.
برگ را روی خاک بخوابانید به طوری که انتهای بریده‌شده‌ی برگ وارد خاک شود. بهتر است خاک از نوع خاک گلدان با زهکشی خوب باشد.
با دقت آب را روی خاک اسپری کنید. چون گیاه در عمق کمی ازخاک قرار دارد و ممکن است در هنگام آبیاری جا به جا شود.
دو تا سه بار در هفته به آن آب بدهید تا گیاه ریشه و جوانه بزند.
بعد از مدتی که جوانه‌ها بزرگ شدند می توانید آنها را در گلدان جدید بکارید.
- ساکولنت ها را باید چند روز یکبار آبیاری کنید؟
در حالی که ساکولنت ها در فصل رشد هستند ،حداقل هفته ای یکبار آبیاری شوند و در طول هر بار آب دهی ، خاک را خیس کنید ، به طوری که آب از سوراخ های زهکشی گلدان ها خارج شود.
- بهترین مکان برای قراردادن ساکولنت ها کجای خانه است؟
گلدان ساکولنت را در مکانی آفتابی قرار دهید. اکثر ساکولنت ها برای بهترین حالت رشد خود نیاز به حدود ۶ ساعت آفتاب دارند، بنابراین سعی کنید آنها را در نزدیکی یک پنجره جنوبی یا شرقی قرار دهید. در صورت عدم آفتاب گرفتن ، ممکن است متوجه شوید که ساکولنت های شما در حال خم شدن به سمت نور هستند.
- چگونه ساکولنت ها را با طراوت نگه داریم؟
آن را در مقابل نور زیاد قرار دهید.
بطور مکرر ساکولنت ها را بچرخانید تا از جهات مختلف نور دریافت کند..
آبیاری را مطابق فصل انجام دهید.
بیش از هد به آن آب ندهب.
گلدان مناسب با خاک زهکشی مناسب برای آن تهیه کنید. - چرا ساکولنت های من مانند باریک و بلند رشد میکنند؟
ساکولنت ها هنگامی که نور کافی خورشید را دریافت نمی کند کشیده می شوند. ابتدا متوجه خواهید شد که باریک میشوند و به سمت منبع نور خم می شود. سپس با ادامه رشد ، فضای بیشتری بین برگها ایجاد می شود. بیشتر اوقات برگها نسبت به حد معمول کوچکتر و سبک تر خواهند شد.
- چگونه میتوانیم ساکولنت های شاداب رو شناسایی کنیم؟
از طریق برگ شکل و اندازه و ضخامت
از طریق رنگ برگ گل یا ساقه
علامت یا برآمدگی روی برگها
گل – شکل ، رنگ ، تعداد شکوفه ها و گلبرگ ها. - چطور باید ساکولنت ها را غبار پاشی کنیم؟
مکمل ها را به آرامی هر ۲ تا ۴ روز یکبار اضافه کنید گرچه معمولاً باید ۲-۴ روز صبر کنید تا دوباره آنها را غبارپاشی کنید ، اما این ممکن است برای هر ساکولنت متفاوت باشد. اگر مطمئن نیستید که چند روز یکبار باید این کار را تکرار کنی ، باید صبر کنید تا خاک خشک شود تا دوباره آن را غبار بزنید.
- آیا ساکولنت ها سمی هستن؟
ساکولنت های طبقه بندی شده تحت خانواده (افوربیا Euphorbia) از جمله شایعترین ساکولنت های سمی شناخته می شوند. و سرخس حاوی یک شیره سفید در برگهای خود است که می تواند باعث تحریک پوست شود. برای انسان و حیوان ، تماس با شیره می تواند باعث ایجاد بثورات شود.
- عمر ساکولنت ها چقدر است؟
برای هر گیاه انتظار می رود حدود ۱۰ سال عمر کنند .